O co chodzi z tym Stanisławskim?
Każdy zajmujący się teatrem na pewno słyszy wielokrotnie nazwisko Stanisławskiego. Tu ktoś go cytuje, tu ktoś się powołuje, tu ktoś mówi, że stosuje jego system, ćwiczenia. Ale mało kto wie, o co tak naprawdę tyle hałasu?
Spróbuję przybliżyć Wam, dlaczego Stanisławski był taki ważny, dlaczego ciągle się o nim mówi, dlaczego od ponad stulecia! uczy się aktorów jego systemem.
I czy nadal jego
systemem! Na samym końcu napiszę kilka słów o tym, jak w Polsce nauczanie systemem
Stanisławskiego różni się od tego, jak uczy się go w Rosji :O
Kim był Stanisławski?
Konstanty Siergiejewicz Aleksjejew urodził się w Moskwie w 1863 roku, zmarł w 1938. Był rosyjskim reżyserem teatralnym, pedagogiem teatralnym, uważa się go za jednego z przedstawicieli Wielkiej Reformy Teatru. Nie skończył szkoły teatralnej. Studiował w Moskiewskiej Szkole Teatralnej, ale rozczarowany ich podejściem do nauczania aktorów zrezygnował po kilku tygodniach. Stanisławski od dziecka pasjonował się teatrem, baletem, cyrkiem, lalkarstwem. Pochodził z bogatej rodziny kupieckiej, chodził do teatrów (do jego rodziny należały dwa teatry), prowadził dziennik, w którym zapisywał swoje spostrzeżenia dotyczące spektakli i gry aktorskiej. W tajemnicy przed rodziną sam występował amatorsko na scenie. Zawód aktora nie był wówczas poważany. Stanisławski to zresztą nie jest jego prawdziwe, rodowe nazwisko, ale nazwisko sceniczne, które przybrał w 1884. Jego pochodzenie ma znaczenie, gdyż dzięki rodzinnemu majątkowi był w stanie finansować wiele ze swoich teatralnych przedsięwzięć i eksperymentów (do czasu rewolucji 1917).
Jak wyglądał teatr pod koniec XIX wieku?
Pod koniec XIX wieku teatr był miejscem łatwej rozrywki, beztroskiej zabawy, zaspokajającym snobizm i potrzebę ckliwych wzruszeń bogatej burżuazji, która przeważała wówczas na widowni. W repertuarze dominowała klasyka (zwłaszcza Szekspir, dający ogromne możliwości dla gwiazdorskich popisów), a także melodramaty, komedia sentymentalna, farsy, operetki, wodewile. Teatr XIX wieku to zamknięcie przedstawienia w tak zwanej scenie pudełkowej i iluzjonistyczne traktowanie dwuwymiarowej dekoracji malarskiej. To pompatyczny styl paryskiej Comedie Francaise i wiedeńskiego Burgtheater’u, mający niewiele wspólnego z prawdziwym życiem, naturalnością, do której, wychowani na kinie i telewizji, jesteśmy tak bardzo przyzwyczajeni. Niejednokrotnie aktor prowadził dialog z partnerem mając go za plecami, tak aby obaj zwróceni byli przodem w stronę widowni. Aktorki grające role wieśniaczek ubrane były w piękne suknie balowe, odpowiednie dla dwórek, a nie prostych chłopek; a artysta zamierzający wyrazić swój stan uczuciowy, najpierw informował o nim widownię, a następnie wyrażał go za pomocą niedwuznacznych gestów. Do tego często ukłony i oklaski po każdym akcie, a nawet w międzyczasie, po bardziej popisowych momentach, kwestiach. Należy przy tym pamiętać, że rola aktora sprowadzała się zazwyczaj do wstawania, siadania oraz wykonywania trzech kroków naprzód w celu wygłoszenia tyrady przed budką suflera (...). W sumie wystarczyło z odrobiną werwy wyrecytować tekst i znać parę sposobów na uzyskanie odpowiednich efektów.
Pierwsze żądania większej naturalności wysunęli pisarze. W sferze teoretycznej wszystko zaczęło się na dobrą sprawę we Francji, gdzie Emil Zola pisał: Dramat umiera od swych kaprysów, kłamstw i banałów. I tak jak, zdaniem Zoli, powieść powinna opisywać świat rzeczywisty, nie pomijając obszarów nędzy i zła, tak i teatr winien stać się miejscem badania natury człowieka i związków międzyludzkich, ukazując całą bestię ludzką i społeczeństwo bez fałszywych upiększeń, we wszystkich aspektach egzystencji. Zmiany w drugiej połowie XIX wieku objęły wszystkie gałęzie sztuki, zaczynając od literatury i filozofii, a kończąc na teatrze, który jednak najdłużej pozostał obojętny na reformy. Pierwszą z nich był zwrot w stronę realizmu, naturalizmu, pod którego podwaliny podłożył już Honoriusz Balzak w swoim cyklu Komedie ludzkie, a nieco później Hipolit Taine pisał, że sztuka, aby była prawdziwa, powinna być podobna naturze, rzeczywistości, odtwarzać je. Wielka Reforma Teatru to proces wskrzeszania i wyzwalania sztuki teatralnej, przypadający na lata około 1890-1940. Był to okres długotrwały, obejmujący wiele państw, różniący się od siebie w zależności od podłoża kulturalno-polityczno-społecznego i od pojedynczych twórców.
Co zmienił Stanisławski? Jakie metody wprowadził do metod kształcenia aktorów i jak zrewolucjonizował współczesny teatr i reżyserię? Czy obecnie nauczany system Stanisławskiego jest nadal jego systemem?
Pobierz darmowego ebooka: O co chodzi z tym Stanisławskim?